Artikel in Balans Belang, Tijdschrift van Balans en Impuls, Corna Dirks, juli 2000.
HET COACHEN VAN VOLWASSENEN MET AD(H)D
Hunters in a Farmer's World, Born to Explore, Free Fall Thinkers, Turbo Thinkers. Gangbare benamingen in de Verenigde Staten en Canada voor volwassenen met AD(H)D. Opvallend positieve benamingen die benadrukken dat volwassen AD(H)D niet per definitie een stoornis hoeft te zijn en niet alleen 'lastig' is, maar ook positieve kanten kent. Deze benadering verschilt nogal van hoe we aan deze kant van de oceaan tegen AD(H)D aankijken, namelijk als een stoornis en als een handicap.
Natuurlijk kan niet betwist worden dat AD(H)D een ernstig verstorende invloed kan hebben op relaties, studie en carrière. Maar de vraag is in hoeverre dit versterkt wordt door allerlei factoren, zoals onbegrip, misinformatie, gebrek aan begeleiding en aanpak, en de negatieve kijk op AD(H)D. Zou het volwassenen met AD(H)D misschien beter vergaan als zij geaccepteerd werden als anders, maar oké? Als zij begeleid zouden worden in niet alleen het leren hanteren van de lastige kanten van AD(H)D, maar ook in het ontwikkelen en gebruikmaken van de positieve kanten van hun 'afwijking'? Waarom alleen ADDjustment verwachten, terwijl er ook een ADDvantage zou kunnen zijn?
In Nederland wordt hier nog nauwelijks over nagedacht. De diagnose AD(H)D bij volwassenen is nieuw en het accent van de aanpak ligt nog op het stellen van de diagnose en het voorschrijven van medicatie. Therapie wordt vaak alleen aangeboden als naast de diagnose ADHD nog een andere, psychiatrische, diagnose gesteld wordt. In het buitenland, met name in de Verenigde Staten en Canada, is men al langer bekend met de diagnose en is men een aantal stappen verder. Daar bestaat inmiddels de mogelijkheid om ADHD-cliënten, die daarvoor in aanmerking komen, te verwijzen naar een AD(H)D-Coach. Een AD(H)D-Coach maakt gebruik van een methodiek waarin het accent ligt op het verder ontwikkelen van de positieve kanten van AD(H)D en het leren hanteren van de lastige kanten.
Voorgeschiedenis van ADHD-coachen
Het was in de Verenigde Staten en in Canada jarenlang gebruikelijk om volwassenen met AD(H)D medicatie voor te schrijven en hen, indien geïndiceerd, psychotherapie of gedragstherapie aan te bieden. Medicatie om de symptomen van AD(H)D te behandelen, psychotherapie om inzicht te verwerven in het eigen gedrag en om eventueel opgelopen trauma's te verwerken, of cognitieve gedragstherapie om verandering aan te brengen in het dagelijks functioneren.
Dit leidt wel tot het verwerken van trauma's en tot inzicht in het eigen gedrag, maar vaak niet tot echte, of alleen tijdelijke, verbetering in het dagelijks functioneren. Een recept op zak en inzicht in het hoofd blijkt vaak onvoldoende om daadwerkelijk iets met dat nieuw verworven inzicht te doen. De aandachtsproblemen en de impulsiviteit blijven een obstakel in het leven van een volwassene met AD(H)D, en hoewel medicatie een grote steun in de rug kan zijn, slaat deze soms niet of niet goed genoeg aan. Het ontbreekt de cliënt niet aan de wil om te veranderen, maar waar voor een ander die wil de aanzet is om tot actie over te gaan, blijkt dat voor iemand met AD(H)D vaak niet zo te werken.
Het werken met een cliënt die niet vooruit kan denken, zich door allerlei prikkels laat afleiden, zich niet aan afspraken houdt, doelen niet lijkt na te streven, of die zelfs gewoon vergeet wat het doel was, kan erg frustrerend en verwarrend zijn. Zowel voor de cliënt zelf als voor de therapeut.
Het werd in de Verenigde Staten en in Canada eerst geïnterpreteerd als weerstand of demotivatie, in het ergste geval als domheid en luiheid, totdat het inzicht doordrong dat de neuro-biologische factoren het de volwassene met AD(H)D moeilijk maken om het eigen gedrag te veranderen. Daarvoor is blijkbaar meer nodig dan alleen inzicht, het verwerken van trauma's en motivatie. Toen werd de methodiek van AD(H)D-coaching ontwikkeld.
De methodiek van ADHD-coachen
Coachen vertoont overeenkomsten met Taakgerichte Hulpverlening en met cognitieve gedragstherapie, maar is intensiever en gestructureerder. Coachen is een pragmatischer benadering waarin een volwassene met AD(H)D kan leren om, eventueel met behulp van medicatie en met het verworven inzicht, de gestelde doelen wél te behalen. Een ADHD-coach gaat niet uit van de vooronderstelling dat motivatie en inzicht een aanzet zullen vormen tot verandering, en vindt dit een stap te ver. Coachen richt zich dan ook actief op het leren uitvoeren van de gemaakte plannen en het leren bereiken van doelen.
Coachen is een methodiek waarmee de cliënt geholpen kan worden om veranderingen aan te brengen in het gedrag, het persoonlijke leven, de alledaagse dingen en de carrière. Een AD(H)D-coach gaat een intensieve werkrelatie met de cliënt aan (face to face, en daarnaast per e-mail en telefonisch). De cliënt wordt geholpen om beslissingen te nemen, prioriteiten te stellen, plannen te maken en deze daadwerkelijk uit te voeren. Een AD(H)D-coach begeleidt, structureert, ondersteunt en stimuleert de cliënt hierin. Hierbij wordt gebruikgemaakt van planningsformulieren, evaluatieformulieren, sterkte/zwakte-analyses en tests, zoals leerstijlonderzoeken. De relatie die een AD(H)D-coach aangaat met de cliënt is in essentie doelgericht, directief en actief. Het werken aan de problemen staat centraal, niet het werken aan de persoon. Wel wordt ook ruim aandacht geschonken aan de daarmee gepaard gaande emoties. Met praktische strategieën wordt geprobeerd de gestelde doelen te bereiken en vaardigheden te ontwikkelen zoals plannen, organiseren en structureren. In essentie wordt gewerkt aan het hanteren van de negatieve kanten van AD(H)D en het verder ontwikkelen van de positieve kanten van AD(H)D.
Een intensieve werkwijze
Het coachen vergt een intensieve werkwijze. Intensiever dan gebruikelijk is in andere therapieën. Waarschijnlijk ligt hierin ook de kracht van het coachen, want waar bij andere therapieën de cliënt volop de gelegenheid krijgt af te dwalen, te vergeten of te verzanden in overprikkeling, verwarring en frustraties, biedt een coach volop structuur, richtlijnen en adviezen die de AD(H)D-cliënt bij de les houden en de kans geven zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Een ontwikkeling die niet alleen gericht is op een zo 'normaal' mogelijk functioneren of alleen op het accepteren van de 'handicap', maar ook op het optimaal gebruik maken van de positieve kanten van AD(H)D.
Een AD(H)D-coach moet dan ook beschikken over een grondige kennis van ADHD, psychopathologie, motivatietechnieken, crisisinterventie, de sociale kaart en daarnaast een bovengemiddeld doorzettingssvermogen bezitten en een groot empathisch vermogen. Een AD(H)D-coach moet tevens in staat zijn een inspirerende en stimulerende invloed uit te oefenen op de cliënt.
Waarom is ADHD-coachen effectief?
De gebruikelijke therapieën gaan vaak voorbij aan de kernsymptomen van AD(H)D. In de Coaching-methodiek wordt hier juist het accent op gelegd. Een van de conclusies die ik trek in mijn scriptie Coachen van Volwassenen met AD(H)D is dat de gedragstherapie de Coaching-methodiek zou kunnen integreren. Een andere conclusie is dat hulpverlening die niet specifiek gericht is op de AD(H)D-problematiek en het accent legt op de comorbide (bijkomende) stoornissen of op kortdurende hulpverlening met het accent op diagnostisering en medicatie, niet effectief is. Deze conclusie wordt onderschreven door vrijwel alle AD(H)D-deskundigen zoals Barkley, Ratey, Hallowell en vele anderen. Deze propageren ook allen het coachen van volwassenen met AD(H)D die hiervoor in aanmerking komen (in het geval van een cliënt die in crisis verkeert of bv. klinisch depressief is wordt natuurlijk eerst de crisis aangepakt of de depressie behandeld).
Naast de aandacht voor de kernsymptomen blijkt uit onderzoek (Weiss en Hechtman, hoofdstuk 20) dat de invloed van mensen uit de omgeving op de persoonlijke ontwikkeling van iemand met AD(H)D, opmerkelijk groot kan zijn. Volwassenen gaven in dit onderzoek aan dat hun relatie in hun jeugd met belangrijke sleutelfiguren een keerpunt in het leven had betekend. Hieronder vielen ouders, maar ook werden sleutelfiguren genoemd als leraren, mentoren, grootouders en vrienden. Deze personen hadden met een zorgzame en belangstellende houding opvallend veel moeite gedaan om te helpen. In het algemeen had een bijzondere relatie bestaan die had bijgedragen aan betere studieresultaten en een groeiend zelfvertrouwen.
Dit sluit aan bij hoe AD(H)D gedefinieerd wordt door John Ratey, namelijk als een omgevingsafhankelijkheidssyndroom: "Mensen met ADHD zijn afhankelijk van richtlijnen en aanwijzingen vanuit de omgeving om taken te volbrengen en doelen te bereiken."
Extra aandacht met het accent op de aanpak van de kernsymptomen en het aanreiken van richtlijnen, adviezen en structuur door iemand die inspireert en stimuleert en die een stevige vinger aan de pols houdt kunnen een belangrijke positieve invloed hebben. Een AD(H)D-Coach kan deze inspirerende en stimulerende rol vervullen.
Vroeger dacht ik dat mijn beperkingen mijn grenzen waren. (Loesje).
In Nederland is de mogelijkheid om gecoacht te worden nog beperkt. De Rino heeft inmiddels twee groepen cursisten afgeleverd van de cursus Coachen van Volwassenen met ADHD, en her in der zijn hulpverleners op eigen intitiatief begonnen met coachen.
Note; Inmiddels geef ik zelf de cursus ADHD-Coaching aan de Rino in Amsterdam
Bronnen: Weiss, G., Trokenberg Hechtman, L., Hyperactive Children Grown Up, 2nd edition, 1993. Ratey, N., Jaksa, P., Uit Nieuwsbrief Focus, Adda, 1999. Dirks, C.H., Coachen van volwassenen met AD(H)D, HBO-Maatschappelijk Werk, april 2000. http://www.addcoach.org The Optimal Functioning Institute. http://quicksitemaker.com/members/americoach/ American Coaching Association.
|
